”Qurilish materiallari va buyumlari” fanidan o‘quv-uslubiy majmua

Tukli-tikma (tafting)-
noto‘qima gilamlar eni 450 sm gacha bo‘lgan 
ilmoq yoki qirqma tukli mato yoki poyandozdan iborat bo‘lib, ma’muriy, turar 
joy va boshqa binolar pollarini qoplashda ishlatiladi.
Igna-namat gilamlar
sintetik tolalarning bitta yoki bir necha 
qatlamlaridan iborat o‘rama materialdir. Namat gilamlar 2-4 qatlamdan iborat 
bo‘lib, qalinligi 2-6 mm tashkil etadi.

---

Vorsalin
(tukli linoleum) noto‘qima ikki qatlamli o‘rama material bo‘lib, 
yuzaki qatlamli eshilgan polipropilendan qilingan sirtmoq tukdan, ostki 
qatlami esa polivinilxlorid polimeri o‘ramasidan iborat bo‘ladi.
Vorsalinning uzunligi 12-20 m, eni 1m va qalinligi 4-6 mm, bo‘lgan 
o‘rama material sifatida tayyorlanadi. Sirtmoq tukning rangiga qarab vorsolin 
turli ranglarda bo‘ladi.
Vorsalin Yuqori sifatli issiqlik izolyasiyasi va tovush yutuvchi, eyilishga 
chidamli, gigiena talablariga javob beruvchi mahsulot sanaladi. Vorsalin xona 
asosiga quruq holda yotqiziladi va har tomondan mahsus plintuslar bilan 
mahkamlanadi. Vorsalin binolar pollarini qoplashda keng ko‘lamda ishlatiladi.
Plita materiallar. 
Polimer bog‘lovchilar, to‘ldirgichlar, plastifikatorlar, 
pigmentlar va modifikatorlar (stabilizatorlar, qotirgichlar va sh.k.) asosidagi 
kompozitsion materiallardan turli polbop plitalar tayyorlanadi. Polimer 
plitkalar asosida turli bezakli, rasmli, rangli pollar yaratish, joriy ta’mirlashda 
oson almashtirish, tashish, saqlashda qulayliklar bo‘ladi. Lekin plitkalar 
asosidagi yig‘ma pollarda choklarning ko‘p bo‘lishi gigiena qoidalarining 
buzilishiga olib keladi, pollarning uzoq muddat xizmat qilishini kamaytiradi.
Plitka 
materiallari 
polivinilxlorid, 
indenkumaron, 
rezina 
kabi 
termoplastlar va furan, karbamid, epoksid va sh.k. termoreaktiv smolalar 
asosida ishlab chiqariladi.
Polivinilxlorid
plitkalar rangli va gulli qilib, 300x300 mm va 200x200 
mm o‘lchamlarda va 1,5-3 mm qalinlikda tayyorlanadi. Ular suv, kuchsiz 
kislotalar va moylar muhitiga bardoshli, egiluvchan, olovbardosh, edirilishga 
chidamli bo‘ladi. Plitkalar turar joy va jamoat binolarining oshxona, sanuzel 
hamda sanoat binolarining ishlab chiqarish xonalari pollarini qoplashga 
ishlatiladi.
Indenkumaron 
plitkalar suv va boshqa kuchsiz agressiv muhitlarga 
chidamli, edirilishga va zarbga bardoshli, mustahkam kompozitsion material. 
Ular 300x300 mm va 200x200 mm o‘lchamlarda va 3-4 mm qalinlikda 
chiqariladi. Bu plitkalar intensiv harakat kuzatiladigan xonalar polini qoplash 
uchun ishlatiladi. Namligi va harorati doimo Yuqori bo‘lgan xonalarda 
ishlatish maqsadga muvofiq emas.
Rezina 
plitkalar relin kompozitsiyasi asosida 300x300 mm va 500x500 
mm o‘lchamlarda, qalinligi 3,5 va 10 mm holda ishlab chiqariladi. Plitkalar 
suv, kislota va ishqor muhitlariga chidamli bo‘ladi, issiqlik va tovush 
izolyasiyasi, edirilishga mustahkam va elastik materialdir. Ular sanoat va 
jamoat binolarida, namlik Yuqori bo‘lgan joylarda pollarni qoplash uchun 
ishlatiladi.
Termoplastik polimerlar asosidagi plitkalarni elimlab asosga yopishtirish 
maqsadida bitum-rezinali yoki indenkumaron kauchukli mastikalar ishlatiladi. 
Elimlar plitkaning orqa tomoniga 0,5 mm qalinlikda surtilib bir tekis qilib 
yopishtiriladi, elim va mastika qoldiqlari organiq erituvchilar (texnik kerosin, 
atseton, benzin va sh.k.) vositasida tozalanadi.

---