Reja: Og'zaki metod va o'rgatish usullari

Amaliy metodlar. 
 
Tasviriy san'atga o'rgatish mobaynida bolalar turli materiallardan 
foydalanish ko'nikmasiga ega bo'ladilar. Rasm chizish, loydan buyum yasash, 
applikatsiya turli metodlardan hamda o'rgatish usullaridan foydalanishni talab 
qiladi, shu jumladan, bolalarda ko'nikma, malakalarni hosil qiladigan amaliy 
metodlardan ham foydalanish talab qilinadi. Amaliy metodlardan asosiysi 
bo'lmish, texnik va ba'zan tasviriy malakalarni o'rgatadigan mashqlardir. 
Kichik guruhda bu mashqlar bolalar uchun zerikarli emas, chunki yumaloq 
shaklli predmetlarni yasashni o'rganib, bolalar koptokni, olmani, apelsinni va shu 
kabi predmetlarni yasaydilar. Yo'llarni, yomg'irlarni chizib, ular gorizontal va 
vertikal chiziqlarni chizishni mashq qiladilar. 
Katta guruhdagi bolalar oldiga esa, to'g'ridan to'g'ri ma'lum bir topshiriq 
qo'yiladi, ya'ni chiroyli va to'g'ri shtrix bilan chizishga o'rganish. Shtrixlab 

---

chizishni ko'rsatib bergandan so'ng, bolalarga murakkab bo'lmagan predmet 
konturini (Masalan, uy, qo'ziqorin, olma) chizib olib, uni ozoda qilib bo'yamaslik 
rasmni xunuk qilib qo'yishini biladilar va sidqidildan mashq qiladilar. 
Mashqlardan tasviriy xarakterga ega bo'lgan topshiriqlarni tushunish uchun 
foydalaniladi. Masalan, tarbiyachi bir. chiziq bilan inson boshining yonlamasiga 
qiyofasini chizishni ko'rsatib berganidan so'ng, bolalar odam boshining rasmini 
bir necha marta qayta-qayta chizadilar. 
Evristik metod. 
 
Evristik metod grek so'zidan kelib chiqqan bo'lib, «Evristika» - haqiqatni 
topish san'atidir. Bu metod topqirlikni, faollikni rivojlantirishga yordam beradi. 
Tarbiyachining vazifasi bolalarning tasviriy faoliyatini shunday tashkil qilish 
kerakki, u faol va ijodiy bo'lsin. Har bir mashg'ulot faqatgina didaktik vazifani 
emas, ya'ni ma'lum bir predmetning tasvirini o'rgatish emas, balki boladan ishni 
mustaqil bajarishni ham talab qiladi. Shu maqsad bilan tarbiyachi turli xil 
usullardan foydalanishi mumkin: maslahat, maqtov, topshiriqni bajarish usulining 
ko'rsatmasi (to'liq bo'lmagan), o'yinchoq ko'rsatmasi, eslatma va shu kabilar. 
Bolani shunday holatga qo'yish kerakki, u o'ylagan o'yini bajarishi uchun o'zi yo'l 
topsin. Shunday qilib, u yoki bu metod va usullarni tanlash quyidagilarga 
bog'liqdir: 
* mashg'ulot mazmuniga va mashg'ulot oldida turgan maqsadga, shu bilan 
birga, tasviriy faoliyatning vazifalariga; 
*bolalarning yoshi va rivojlanish darajasiga; 
*bolalar foydalanadigan tasviriy materiallariga bog'liqdir. 
Atrof olam haqidagi tasavvurlarni mustahkamlash maqsadli 
mashg'ulotlarda, asosan og'zaki metodlar qo'llaniladi: suhbatlar, bolalarning 
ko'rganlarini xotiradan qayta eslash uchun 'yordam beradigan savollar. 
Tasviriy faoliyatning turli ko'rinishlarida o'rgatish usullari turlichadir, chunki 
bir obraz turli vositalar yordamida vujudga keltiriladi. Masalan, mazmunli 

---

mavzularda kompozitsiyaga o'rgatish vazifasini rasmga, kartinalarga qarab 
tushuntiriladi, uzoqlashayotgan predmetlar yuqoriroqda, yaqindagilari esa 
pastroqda chiziladi. Bu masala loydan buyum yasaganda, shakllar ularning 
holatiga qarab joylashtiriladi; yonma-yon yoki ketma-ket va hokazo. Bu yerda 
alohida tushuncha yoki ko'rsatma berish shart emas. Har bir usuldan o'ylab, 
mashg'ulot oldida turgan vazifalarga nisbatan, dasturda berilgan mashg'ulotning 
mazmuniga nisbatan va asosan ushbu guruh bolalarining qay darajada 
rivojlanganligini hisobga olgan holda foydalanish kerak. 
Mashg'ulotda alohida metod va usullar - ko'rgazmali va og'zakilari o'zaro 
qo'shiladi, mujassamlashtiriladi va bir-biriga umumiy ta'lim jarayonida 
bog'lanadi. Ko'rgazmalilik bolalar tasviriy faoliyatining moddiy, hissiy asosini 
yangilaydi, so'z esa to'g'ri tasavvurni, tahlilni, idrok qilinganlarini va 
tasvirlayotganlarini umumlashtirishning shakllanishiga yordam beradi. 

---

Tasviriy faoliyatga o‘rgatishning turlari metod va 
usullari 
Reja: 
1.
Ko‘rgazmali metod va o‘rgatish usullari.
2.
Naturadan foydalanish.
3.
Rasmlardan foydalanish.
4.
Bolalar ishlarini tahlil qilish.
5.
Og‘zaki metod va o‘rgatish usullari.
6.
Suhbat o‘rgatish metodi.
7.
Amaliy metodlar.
8.
Badiiy adabiyotning obrazlaridan foydalanish.

---