Conference committees conference chairs c
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- DEĞERLER EĞİTİMİNİN ÖNEMİNE BİR BAKIŞ Mehmet ÇINAR
- QLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ MÜƏLLİMİN BAŞLICA VƏZİFƏLƏRİ VƏ KEYFİYYƏTLƏRİ Tahir KƏRİMLİ
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1434 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Bu şəkildə sürətli inkişaf zamanı müəllimlər artıq “nəyi tədris etməli?” sualı ətrafında deyil, “necə tədris etməli?” sualı haqqında düşünməli olurlar. Çünki şagirdlərdə təlimə marağın artırılması məsələsi əsas düşündürücü problemə çevrilmişdir.Bu problem ətrafında bir sıra məqalələr, tədqiqat işləri yazılmışdır. Şagirdlərdə təlimə marağın artırılması üçün pedaqoji metodlardan,müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə edilir. Bunun üçün təlimdə öyrədici mühitin yaradılması, fəallığın, interaktivliyin artırılması da əsas şərtlərdəndir. “Fəal (interaktiv)” təlim prosesinin digər iştirakçıları ilə əməkdaşlıq şəraitində həyata keçirilən təlimi nəzərdə tutulur. Dünya təcrübəsi göstərir ki, fəal təlim metodu dərsin keyfiyyətini artırmaq məqsədi ilə güclü vasitə ola bilər. Bu metod şagirdlər üçün dərsi çox maraqlı və cəlbedici edir.Fəal təlim həm məzmunun öyrənilməsinin, həm də tətbiqinin səmərəliliyini artırır və şagirdlərin dərketmə fəaliyyətini daha da fəallaşdırır. Məktəbdənkənar və sinifdənkənar işlərin təşkili zamanı da müəllim bu metod və texnologiyaları müvafiq şəkildə seçib tətbiq etməyi bacarmalıdır. Əgər müasir təhsil,fəal təlim haqqında danışırıqsa, müəllim sinifdənxaric oxu materiallarının da şagirdlər tərəfindən sadəcə əzbərləmək və qiymətləndirilmək kimi mənimsənilməsinə yol verməməlidir. Çünki bu materiallar şagirdlərdə dünyagörüşü,nitq qabiliyyətlərinin formalaşmasında və inkişafında, vətənpərvərlik, humanizm, əməyə hörmət, dostluğa sədaqət kimi müsbət keyfiyyətlərin aşılanmasında xüsusi rol oynayır. Ona görə də şagirdlər təqdim olunmuş materialları yalnız nəzəri materiallar olaraq deyil, onlarının məzmunlarının əhəmiyyətinə vararaq, dərk edərək şüurlu şəkildə mənimsəməlidirlər. Bu məqsədin həyata keçirilməsində isə müəllimə düzgün seçilmiş metodlar kömək edir. Sinifdənxaric oxu dərslərində aşağıdakı metod və texnologiyalardan istifadə edilə bilər: əqli hücum, diskussiya, debatlar, yaradıcılığı stimullaşdıran metodlar, rollu oyunlar,söz assosiasiyaları, prezentasiyalar (təqdimatlar), tənqidi təfəkkür proseslərinin inkişafına yönəlmiş metodlar, yaradıcılığa yönəlmiş metodlar və s. Ümumtəhsil məktəblərində şagirdlərin estetik tərbiyəsi sahəsində qarşıya qoyulan vəzifələri uğurla həyata keçirmək üçün təkcə dərs prosesinə istinad etmək kifayət deyildir, bu pedaqoji prosesin səmərəliliyinə mənfi təsir göstərər,məktəbə marağı azaldar. Bu baxımdan qeyd etdiyimiz kimi,məktəbdənkənar və sinifdənxaric tədbirlərdən mütəmadi olaraq istifadə etmək lazımdır. Sinifdənxaric tədbirlərin həyata keçirilməsi zamanı bu tədbirlərin təlim prosesi ilə əlaqəsinin təmin olunması nəzərdə tutulmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bəzi müəllimlər sinifdənxaric və məktəbdənkənar tədbirlərə az fikir verir və yaxud çox səthi yanaşırlar. Sinifdənxaric iş planlı və müntəzəm olaraq müəllimlərin iş planında özünə layiqli yer tutmalıdır. Əks təqdirdə hərtərəfli insan tərbiyəsindən söhbət gedə bilməz. Məktəblərdə sinifdənxaric tədbirlər müxtəlif formalarda aparılır ki, bunları da kütləvi tədbirlər, qruplarla iş və fərdi iş kimi qruplaşdırmaq olar. Sinifdənxaric işlərin əsas məqsədi şagirdlərin müxtəlif bilik sahələrinə və fəaliyyət növlərinə olan marağını,qabiliyyət və istedadlarını inkişaf etdirməkdən, asudə vaxtlarını səmərəli təşkil etməkdən və peşəseçmə işinə kömək göstərməkdən ibarətdir. Sinifdənxaric tədbirlər şagirdin idarəetmə vərdişlərinin formalaşdırılmasına, elmi dünyagörüşünün genişləndirilməsinə, onda əsl azərbaycanlıya xas olan yüksək mənəvi və əxlaqi keyfiyyətlərin formalaşdırılmasına imkan yaradır, sinifdə müəyyən fənlərdən verilmiş biliyi dərinləşdirir, şagirdlərin meyil və qabiliyyətini müəyyənləşdirib üzə çıxarır. Sinifdənxaric tədbirdə şagird müəyyən vəzifəni yerinə yetirmək üçün ona tapşırılan iş üzərində axtarış aparır, bunun üçün o, müstəqil çalışmağa səy edir, bu cəhət şagirdi məsələnin mahiyyətini dərindən dərk etməyə doğru istiqamətləndirir. Şagird daha müstəqil olur, söhbət və mübahisələrə qoşulur və bu iş onun məntiqi təfəkkürünü inkişaf etdirir, nitqini zənginləşdirir. Sinifdənxaric işlərin formaları çox müxtəlif və rəngarəngdir. Lakin yadda saxlamaq lazımdır ki, sinifdənxaric işlərin bu və ya digər formasını seçərkən, mövzuları müəyyənləşdirərkən yerli şəraiti, məktəbin tələbatını, şagirdlərin marağını, yaş və bilik səviyyəsini və bir sıra digər məsələləri mütləq nəzərə almaq lazımdır. Bundan əlavə, sinifdənxaric tədbirlərdə müvəffəqiyyət qazanmaq üçün müəllim hər şeydən əvvəl, könüllülük prinsipinə, şagirdlərin istək və arzularına, dünyagörüşlərinə fikir verməlidir. Bəzən də şagirdi maraqlandırmayan, onun zövqünü oxşamayan tədbirlərin keçirilməsi dinləyici və tamaşaçı tərəfindən qəbul olunmur. Bir şeyi də nəzərə almaq lazımdır ki, eyni bir şagirdin müxtəlif fənlər üzrə sinifdənxaric işlərlə yüklənməsinə yol vermək olmaz. Belə olan təqdirdə həmin şagirddə keçirilən tədbirə qarşı məhəbbət əvəzinə, nifrət yaranır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1435 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Sinifdənxaric şəraiti öyrənmək və şagirdlərin maraqlarını müəyyənləşdirmək yalnız işin ilkin mərhələsidir. Əsas məsələ isə sinifdənxaric işlərin təşkili və buna daha çox şagirdin cəlb olunması və bu işlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsidir. Belə ki, məktəblərdə keçirilən müxtəlif fənlər üzrə gecələr, diskussiyalar, görkəmli şəxsiyyətlərlə görüşlər, respublikamızın müxtəlif görməli yerlərinə ekskursiyalar artıq ənənə halını almışdır. Ancaq bu ənənə bəzən mənasız, yadda qalmayan tədbirlərin keçirilməsinə, ona baxanların isə həm vaxt itkisinə, həm də yorulmasına səbəb olur. Mən söylənilən müddəalara əsaslanıb təklif etmək istərdim ki, bu tədbirlər ya bütünlüklə metodbirləşmələrə, ya da məktəbdə fəaliyyət göstərən müxtəlif dərnək və maraq məşğələlərinə həvalə edilsin. Yəni tədris ili ərzində hər bir kafedranın, dərnək və maraq məşğələlərinin qoyduğu tədbirlər hesabat xarakterli olsun. Mənə elə gəlir ki, belə tədbirlər daha keyfiyyətli olar və uzun müddət yaddaşlardan silinməz.
Bakı Slavyan Universiteti gagaantalya@gmail.com AZƏRBAYCAN
Məktəblərin ən başlıca, əsas vəzifəsi gəncləri vətənə məhəbbət, demokratik cəmiyyətin əsaslarına hörmət, elmi dünyagörüşə malik, əxlaqi cəhətdən tam yetişgin bir şəxsiyyət tərbiyə etməkdir. Bütün bu vəzifələrin yerinə yetirilməsində təlim – tərbiyə işlərinin məcmusundan ibarət olan pedaqoji prosesin daha da inkişaf etməsində, yeniyetmələrin həyata baxışlarının düzgün formalaşdırılmasında sinifdənxaric məşğələlərin böyük təsiri və rolu vardır.
Sinifdənxaric iş – məktəbin apardığı təlim – tərbiyə prosesinin vacib tərkib hissəsidir və tədris prosesinin davamıdır. Bu işi dərsdən əvvəl, yaxud dərsdən sonrakı müddətdə ya pedaqoji kollektivin üzvləri, ya da müxtəlif növ şagird özünüidarə təşkilatları, uşaq və gənclər təşkilatının rəhbərləri təşkil edirlər. Düzgün seçilmiş pedaqoji prinsiplər əsasında aparılan sinifdənxaric işlər məktəbyaşı dövründəki uşaqların biliyini, dünyagörüşünü artırır, təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə nail olur. Sinifdənxaric işlər yeniyetmələrin elmi dünyagörüşünün formalaşmasına, şəxsiyyət zənginliyinə, onların istedad və qabiliyyətlərinin üzə çıxmasına, idraki maraqlarının genişlənməsinə, hərtərəfli inkişafına zəmin yaradır. Mövzuların müxtəlifliyi, forması, rəngarəng olması ilə diqqəti cəlb edən sinifdənxaric işlərdə şagirdlər insanın hiss və düşüncələrini, ideal və arzularını tərənnüm edən ədəbiyyat, musiqi, təsviri incəsənət əsərlərini, təbiət gözəlliklərini, davranış qaydalarını dərk etmək, onların mənasını düzgün anlamaq qabiliyyətlərinə yiyələnirlər. Məktəblilərin dünyagörüşünün formalaşması yalnız fənlərin tədrisi ilə məhdudlaşmır və prosesə sinifdənxaric tədbirlərdə daxil edilir. Bu, əvvəlcə onunla əlaqədardır ki, dünyagörüşü ilə bağlı bir sıra mühüm məslələ barəsində dərsdə geniş məlumat verməyə vaxt və imkan olmur. Sinifdənxaric tərbiyə işində isə belə vaxt və imkan genişdir. Bu imkan və vaxtdan səmərəli istifadə etməklə müəllim lazım olan bilik və ideyaları yeniyetmələrə daha şüurlu və ətraflı mənimsədib əqidəyə çevirə bilər. Məsələn, şagirdləri bəzi hadisələrin elmi təhlilinə, şərhinə həsr olunmuş müzakirələrə cəlb etmək, oxucu konfransı keçirmək, sual- cavab gecələri təşkil etmək və s. sinifdənxaric işlər üçün çox faydalıdır.
Məktəbdə, həm fənlərin tədrisində, həm də sinifdənxaric tərbiyə işlərində, şagirdlərdə dünyagörüşünün formalaşdırılması sahəsində aparılan işlər onların yaş və anlaq səviyyəsinə uyğun olmaqla aşağıdakı nəticələrə gətirib çıxarır: - dünya öz təbiəti etibarilə maddidir və burada təsadüf edilən hər şey hərəkətdə olan materiyanın formalarından başqa bir şey deyildir. Maddi aləmin inkişafının səbəbi onun özündə aparılmalıdır; - din tarixi zərurət olaraq yaranıb və ictimai şüurun, dünyagörüşünün bir növü kimi formalaşmışdır. Elmi dünyagörüşü də dini dünyagörüşü də cəmiyyətin bütün tərəfləri ilə, ictimai şüurun bütün formaları ilə, insan fəaliyyətinin bütün sahələri ilə bağlı hadisələr kompleksini əhatə edir; - Allah obrazının meydana gəlməsi və insanların ona tarix boyu bəslədiyi dini- etik münasibət bir sıra ümumbəşəri əxlaqi dəyərlərin, hərəkət və davranış normalarının rəsmləşdirilməsində, məişət adət- ənənələrinin mükəmməl formaya düşməsində, ailənin və cəmiyyətin
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1436 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan mənəvi dayaqlarının qorunmasında mühüm rol oynamışdır; - anti-mövhumi tərbiyə elmi dünyagörüşü tərbiyəsinin tərkib hissəsidir. Yeniyetmələrin tərbiyəsində, elmi dünyagörüşlərinin formalaşmasında böyük və özünəməxsus rol oynayan sinifdənxaric işlərin bəzi formalarını nəzərdən keçirək: Söhbət və mühazirələr müxtəlif elmi, etik, estetik, əmək, fiziki tərbiyə və s. məsələlərə həsr edilir. Burada əsas məqsəd gənc nəslin mənəvi və hüquqi şüurunu, bədii zövqünü formalaşdırmaq, vətənpərvərlik, milli mənlik və ləyaqət hisslərini qüvvətləndirmək , intizamı təmin etmək, sağlamlığının qayğısına qalmağı və s. öyrətməkdən ibarətdir. Söhbətlərin həyati, inandırıcı, mühazirələrin maraqlı, zəngin olmasına, sıxıcı və yorucu xarakter daşımamasına diqqət yetirilməlidir. Yeri gəldikcə qoca Şərqin zəngin şifahi və yazılı abidələrinə, görkəmli şəxsiyyətlərin, yazıçı və şairlərin fikirlərinə müraciət etməli, nümunələr göstərməlidir ki, söhbət və mühazirələrin təsir gücü daha da artsın. Axşamlar –məktəblərdə məzmunundan asılı olaraq müxtəlif formalarda keçirilir. Bura ədəbi – bədii axşamlar, görkəmli adamların ildönümünə həsr olunmuş axşamlar, humanitar və təbiət fənlərinə aid axşamlar, sual – cavab axşamları, tematik axşamlar və s. Bu axşamların məzmununa şagirdlərin ailə həyatına hazırlığı, vətəndaşlıq yetkinliyi, milli mənlik və ləyaqət, cəmiyyətdə davranış qaydaları və s. məsələlərin həyata keçirilməsi aiddir. Görüşlər –məktəbdə əmək və müharibə veteranları, istehaslat qabaqcılları, görkəmli yazıçı və şairlər, alimlər, incəsənət adamları ilə təşkil edilir. Belə görüşlərdə yeniyetmələrdə zehni və fiziki əmək meylləri inkişaf edir, onlar bədii və elmi sahələrin, texnikanın nailiyyətləri ilə tanış olurlar. Xüsusəndə yuxarı siniflərdə, yeniyetmələr arasında bir çox elmi dünyagörüşlü məsələləri işgüzar şəkildə müzakirə etmək üçün xüsusi rol oynayır.
Şagird konfransları -pedaqoji kollektivin və məktəbin ictimai təşkilatlarının köməyi, şagirdlərin birgə qüvvəsi ilə, müəllimlərin rəhbərliyi ilə təşkil olunur. Şagird konfransları hər hansı fənn üzrə mövzularla, problemlərlə bağlı əldə edilmiş biliklərin möhkəmləndirilməsi, genişləndirilməsi və dərinləşməsinə kömək edir. Müzakirələr bir neçə formada aparılır. Seçilmiş mövzuya uyğun olaraq bədii əsərlərin, pedaqoji və elmi – kütləvi ədəbiyyatın, kino – filmlərin, qəzet və jurnal məqalələrinin müzakirəsini keçirtmək, şagirdlərin həmin incəsənət əsərlərində irəli sürülən ideyalarla, həyat hadisələrinə, insanların hərəkət və davranışlarına, düşüncələrinə, hisslərinə necə yanaşdığını aşkar etmək mümkündür. Disputlar – gənc nəsildə bir çox müsbət keyfiyyətləri inkişaf etdirir, yeniyetmələrdə, oğlan və qızların, böyüklərin davranış motivlərinə, qarşılıqlı münasibət və rəftarına obyektiv qiymət verməyi, ətrafda baş verən hadisələrə açıq gözlə baxmağı öyrədir, onlarda özünütərbiyəyə tələbat yaradır. Disput güclü tərbiyə vasitəsidir. Disputun canlı və maraqlı keçməsindən üçün yaxşı nümunələr , fakt və dəlillər toplamaq lazımdır. Bədii əsərlərin müzakirəsini təşkil etmək üçün əvvəldən elan yazılır və əsərdəki obrazlar haqqında danışmaq konkret şagirdlərə tapşırılır. Məsələn, məktəblərdə O.Altunbayın “Tomris”, M.Ə.Rəsulzadənin “ Əsrimizin Səyavuşu”, Ənvər Məmmədxanlının “Babək” əsərləri tez – tez müzakirə edilir. Müsabiqələr və sərgilər– sinifdənxaric yaradıcı qabiliyyətlərin inkişafının fəal formasıdır. Bunlara “Müəllim günü” nə həsr olunmuş gül dəstələri müsabiqəsi, divar qəzetlərinin çıxarışı, bayramlara həsr olunmuş divar qəzetlərinin müsabiqəsini və s.ni aid etmək olar.
Məktəblərdə bütün fənlər üzrə dərnəklər təşkil olunur. Məqsəd şagirdlərin ayrı-ayrı fənlərə olan maraqlarını daha da artırmağa, onların dərsdə mənimsədikləri bilikləri daha da artırmaqdır. Yaranmış dərnək fənn müəllimlərinin birinin rəhbərliyi ilə fəaliyyətə başlayır. Hər bir fənnin özünəməxsus xüsusiyyəti nəzərə alınır.
Ədəbiyyat və dil dərnəkləri vasitəsilə şagirdlər milli və dünya ədəbiyyatı ilə tanış olurlar. Görkəmli yazıçı və şairlər haqqında daha geniş məlumat alırlar. Xarici dil öyrənirlər. Fizika və riyaziyyat dərnəklərində şagirdlərə bu elmlərin tarixi və kəşflər edən alimlərin həyat və fəaliyyətləri öyrədilir. Coğrafiya dərnəyinin məqsədi coğrafiya, diyarşünaslıq məsələləri ilə maraqlanan şagirdləri bir yerə yığmaq və onların coğrafi biliklərini zənginləşdirməkdir. Belə dərnəklərdə şagirdlər qitə və materiklər coğrafiyası, fiziki coğrafiya, qədim abidələri və s. ni öyrənirlər. Kimya dərnəyində elmi əsərlər oxuyur, kimyaçıların fəaliyyəti haqqında araşdırma apararaq məruzə və referatlar yazırlar. Beləliklə son nəticəyə görə yeniyetmələrin elmi dünyagörüşlərinin formalaşdırılmasında dərslərdən əlavə, sinifdənxaric işlər də özünəməxsus, əvəzedilməz rol oynayır. Sinifdənxaric işlər vasitəsilə yeniyetmələrdə ilk növbədə elmi dünyagörüşü formalaşır, ətraf aləm və cəmiyyətdə baş verən hadisələrlə daha yaxından tanış olurlar, davranış normalarını mənimsəyirlər.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1437 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan DEĞERLER EĞİTİMİNİN ÖNEMİNE BİR BAKIŞ Mehmet ÇINAR Qafqaz Universitesi mcinar@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
Toplumsal anlamda değerler, toplum tarafından, en faydalı, en doğru ve en iyi olduğu kabul edilen genelleştirilmiş davranış prensipleridir. Bir başka ifadeyle; bir varlığa, nesneye veya faaliyete, bireysel ve toplumsal açıdan tanınan öncelik ya da önem demektir. Bu değerleri oluşturan temel öğeler ise yüzyıllarca toplum ve milletler olarak kabul ettiğimiz veya kabul etmediğimiz davranışlar denilebilir. Bizim için burada önemli olan insanın bu değerlerle yetiştirilmesi ve ona öğretilen davranışları karakter haline getirmesidir. Sosyal ve ahlaki denetimin en önemli mekanizması değerler olduğu için bu ölçü toplum için vazgeçilmez bir unsur olmayı her zaman korumuştur. Topluma faydalı insanlardan bahsedilirken, devlet tarafından eğitimden istenen insan prototipi olarak bu ifadeyle tarif edebiliriz; ahlâkî, manevî değerleri benimseyen, beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere sahip kişiler tanımlanmaktadır. Toplumsal yaşantının varlığını düzenli olarak sürdürülebilmesi için değerler eğitiminin insanlara aşılanması şarttır. Günümüzde yaşanan hadiselerin önünü almak ve bu problemlere çözüm bulmanın yolunun da bugün insanlara verilen değerler eğitiminden geçtiğini ifade etmek isterim. Değerlerini, ahlaki ve manevi eğitimini düzgün alamamış bireyler, aileler, şehirler dolayısıyla toplumlarda da ahlaki travmalara yol açacak insan haline gelme ihtimali söz konusudur. Bu itibarla sağlam kişilik ve karakter sahibi insanların yetişmesi ve yetiştirilmesi meselesi kendiliğinden gündemimize girmiş olmaktadır. Bu sebeple günümüzde yaşanan birçok hadisenin çözümü adına dikkatlerin değerler eğitiminde olması gayet doğal gözükmektedir. Bunun için değerler eğitiminin nasıl kazandırılması ve bunun hayatta vazgeçilemeyecek olmasının konuşulup müzakere edilmesi gerekmektedir. Bir şeyin karşıdaki muhataba verilip pekiştirilmesi ve etkili olabilmesi için, mutlaka anlatılan nazari meseleler aktarıcı tarafından tam manada bilinmesi ve yaşamasına bağlı olduğu hususu da unutulmamalıdır. Buna ilave olarak sevginin, saygının ve karşılıklı hürmetinde anlatılan konulara tesiri de çok büyük önem arz ettiğini de burada ifade etmek yerinde olacaktır. İnsanlar bir davranışa geçmeden ve ya eyleme dökmeden önce düşünür, sonra duygulara dönüştürür ve netice itibariyle davranışa döker. Bu sebeple insan düşüncesine, duygusuna ve davranışına dikkat etmelidir ki, bu davranışlar istenilen ve herkesin kabul edebileceği etik ve evrensel değerlere uygun olsun. Gandi’nin dediği gibi;
Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür,
Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür,
Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür,
Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür,
Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür,
Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür. Netice itibariyle insanın kendini tanıması, kendini sorgulaması ve kendini tefekkür etmesi onun değerler eğitimi adına yetişmesi için çok önemlidir. Bununla beraber değerleri göz önünde bulundurmadan insanın gerçek tabiatını anlama imkânı da yoktur.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1438 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan QLOBALLAŞMA DÖVRÜNDƏ MÜƏLLİMİN BAŞLICA VƏZİFƏLƏRİ VƏ KEYFİYYƏTLƏRİ Tahir KƏRİMLİ ADPU-nun Ağcabədi filialı AZƏRBAYCAN
ADPU-nun Ağcabədi filialı kerimli_anar@mail.ru AZƏRBAYCAN
Qloballaşma dövründə səriştəyə əsaslanan müəllim kadrlarının hazırlanması onlarn şəxsiyyətinə və fəaliyyətinə, peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə bir sıra mühüm tələblər verir. Bu tələblərin yerinə yetirilməsi müəllim kadrlarının hazırlanmasının məzmununun daha da dərinləşdirilməsini tələb edir. Hazırda təhsil islahatının ən zəruri istiqamətlərindən biri kimi müəllimlərin davamlı inkişafı, onların peşəkarlıq səviyyəsinin daim yüksəldilməsini təmin edən yeni sistemin yaradılması diqqət mərkəzindədir. Ulu öndər Heydər Əliyev deyirdi ki, “Müəllim olmq kimi şərəfli bir iş yoxdur. Çünki müəllimlər xalqın biliklənməsinin, təhsilin inkişaf etməsinin və nəhayət xalqın elminin inkişaf etməsinin əsasını qoyanlardır”. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 oktyabr 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası” səriştəyə əsaslanan şəxsiyyətyönümlü təhsil məzmununun yaradılması, təhsil sahəsində insan resurslarının müasirləşdirilməsi, təhsildə nəticələrə görə cavabdeh, şəffaf və səmərəli idarəetmə mexanizmlərinin yaradılması, müasir tələblərə uyğun və ömür boyu təhsili təmin edən təhsil infrastrukturunun yaradılması, iqtisadi cəhətdən dayanıqlı və dünyanın aparıcı təhsil sistemlərinin standartları ilə eyni səviyyəyə uyğun təhsil sisteminin maliyyələşdirilməsi modelinin qurulması kimi strateji istiqamətləri özündə ehtiva edir. Burada başlıca məqsəd ölkədə səriştəli təhsil verənlərə, ən yeni tenologiyalara əsaslanan infrastruktura malik, keyfiyyət nəticələri və əhatəliliyinə görə dünya ölkələri sırasında qabaqcıl mövqe tutan təhsil sistemi yaratmaqdır. Həyati təlabatdandır ki, yer kürəsində yaşayan bütün xalqların, millətlərin və ölkələrin iqtisadi, sosial-mədəni və siyasi cəhətdən inteqrasiyası qloballaşmanı zəruri amillərdən birinə çevirmişdir. “Qlobal” sözü latın dilində “qlobe”-kürə anlamını verir. Müasir siyasi etimologiyası “geniş əhatəli”, “planetar” və s. kimi yozulur. Məsələn, qlobal ekoloji problem, qlobal iqlim dəyişməsi, qlobal ərzaq çatışmazlığı, qlobal təhlükəsizlik və s. Professor Ə.Ağayev yazır ki, qloballaşmanın təhsil sahəsini əhatə etməsi əsasən XX əsrin sonlarına təsadüf edir. Digər sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də qloballaşma dünyada ölkələrin vahid inkişaf cəbhəsində birləşməsi, elmi-texniki tərəqqinin və informasiyanın, təhsil sahəsində fəaliyyət göstərənlərin mobilliyinin artması və onların beynəlxalq diplom və sertifikatlarla istənilən ölkədə işləyə bilmək imkanlarının yaranması, müxtəlif layihə, yardım və ianələrlə ölkələrin bir- birindən maliyyə yardımı ala bilməsi, kapitalın mobilləşməsi, müxtəlif ölkə vətəndaşlarının müxtəlif ölkələrdə təhsil ala bilmələri, təlim metod və texnologiyalarından müxtəlif ölkələrin təhsil sistemində eyni səviyyədə istifadə edilməsi qloballaşma şəraitini meydana çıxardı. Boloniya prosesi adlandırılan Avropa təhsil birliyi qloballaşmanın təhsil sahəsini əhatə edən ən bariz nümunəsidir. Baloniya prosesinə uyğun Avropa ali təhsil zonasının yaradılmasının fəlsəfi əsasını fundamental təhsil fəaliyyəti prinsiplərinin eyniliyi, insanın təhsil alma azadlığı, sərbəst düşüncə və fəaliyyət imkanları, təhsilini fasiləsiz qura bilmə, ixtiyari iş bacarığını və qabiliyyətlərini istədiyi hər hansı ölkədə tətbiq edə bilmək sərbəstliyi, özünüdərkdən başlayan dünyanı dərk baxışlarının formalaşması təşkil edir. Bu prosesdə informasiya kommunikasiya texnologiyalarından nə qədər geniş istifadə olunsa da təlim prosesində müəllimin aparıcı mövqeyi əvəzolunmazdır. Başlıca vəzifəsi təlim prosesini idarə etmək, təhsil vermək, tərbiyə etmək, öyrənənləri inkişaf etdirmək və formalaşdırmaqdan ibarət olan müəllim gənc nəsli sistemləşdirilmiş milli və ümumbəşəri dəyərlərlə məqsədyönlü, mütəşəkkil şəkildə silahlandırmaq yolu ilə nəsillər arasında mənəvi əlaqə yaradan, iqtisadiyyatın, ticarətin, inşaatın, elmin, mədəniyyət və incəsənətin sonrakı inkişafına güclü təkan verən pedaqoji təhsilli mütəxəssisdir. Pedaqoji işin üstün fəaliyyət növü kimi dəyərləndirilməsi |