Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3 Parametrlər
- Hematokrit, % 60
- İqlimləşmə şəraitində oksigenin nəql olunması.
- İqlimləşmə şəraitində turşu-əsas tarazlığı
- İqlimləşmə şəraitində əzələlər
- 18.6. Avia və kosmik uçuşlar
- Bir zamandan digər zaman zonasına "sıçrayışlar
- 18.7. Su altında qalmaq, yüksək təzyiq
- XÜSUSİ TƏCHİZATLAR (LƏVAZİMATLAR) OLMADAN SU ALTINDA QALMAQ
- Barozədələnmə (təzyiqin təsiri altında yaranan zədələnmə).
- Şəkil 2. Suyun daha dərin qatlarına dalma şəraitində ağciyər tutumu (AT) və
- 18.8. Aparatlarla suyun dərinliklərində qalma
|
415 downloaded from KitabYurdu.org bu dəyişkənliklərin kəmiyyət və dinamikasında əhəmiyyətli dərəcədə olan fərdi fərqlər qeydə alınmışdır. Tam iqlimləşmə üçün bir neçə aydan bir neçə ilə qədər vaxt tələb olunur. Lakin ekspedisiyalar göstərmişdir ki, hətta bir neçə həftəyə belə tam iqlimləşmə, deməli, yüksəkliyə davamlılıq əldə etmək olar. Ümumiyyətlə, iqlimləşmənin hesabına insanlar yüksəklikdə xüsusi avadanlıqlar olmadan qısa müddət ərzində qala bilirlər, əks halda onlar həlak olardılar. İqlimləşmiş alpinistlər 8000 m artıq yüksəklikdə oksigen aparatı olmadan bir qədər vaxtlarını keçirməyə qabildirlər, bəzi insanlar isə demək olar ki, 8900 m yüksəkliyə qalxa bilirlər; lakin uzun müddət ərzində qalınması mümkün olan yüksəkliyin son həddi kifayət qədər aşağıdır. İnsanların ən yüksək dağlıq yaşayış məntəqəsi And dağlarında «5300 m yüksəklikdə yerləşir. Bu, yəqin ki, insanın tab gətirə bildiyi ən böyük yüksəklikdir. Lakin böyük yüksəkliklərdə orqanizm nizamlı olaraq iş görməyə çox güman ki, daha asan uyğunlaşır. 6200 m yüksəklikdə fəaliyyət göstərən şaxtalar mövcuddur. Ehtimal olunur ki, tənəffüsün tənzim olunması sakit vəziyyətdə deyil, iş zamanı yüksəkliyə fizioloji davamlılıq vəziyyətini təmin edə bilər. Yüksək dağlıq yaşayış məntəqələrinin sakinləri arasında yüz illər ərzində təbii seçmə baş vermişdir; onların iqlimləşməsinin səviyyəsini çox güman ki, uyğunlaşma nəticəsində maksimal hesab etmək olar. İqlim- ləşməni müşayiət edən fizioloji dəyişkənliklərinin öyrənilməsi üçün And dağlarında 4540 m yüksəklikdə yerləşən Morokoça şəhərinin sakinlərini müayinədən keçirmişlər. Ovalıq ərazisində sakinləri (Lima) ilə müqayisədə təqdim olunan nəticələr cədvəldə öz əksini tapmışdır (cədvəl 3).
Eritrositlər, mln/mkl
downloaded from KitabYurdu.org Hematokrit, %
p Alveol havasındakı °= mm. c. süt.
O2
1
İqlimləşmənin başlanğıc fazasında insanın sakitlik və- ziyyətində ürək yığılmalarının tezliyi yüksəlir; daha sonra azalır və 5000 m yüksəklikdə stabilləşərək əvvəlkindən aşağı səviyyədə ola bilər. Vuruş həcmi az dəyişilir, buna uyğun olaraq ürəkdən qan çıxma da sakit vəziyyətdə cüzi dəyişir, ürəkdən maksimal qan çıxımı da azalır.
yindən tənəffüsün tənzim edilmə sistemi arterial qanda oksigen çatışmazlığını və yüksək P cc , 2 -ə qarşı çox həssas olmağa başlayır. Bu ona görə nəzərə çarpır ki, artıq düzənlik şəraitində olduğu kimi tənəffüsü uzun müddət saxlamaq mümkün olmur və CC> 2 -reaksiya əyrisi öz görünüşünü dəyişir (sola doğru yerini dəyişir və daha sərt mailə malik olur). Lakin böyük yüksəkliklərdə daima yaşayan insanlarda tənəffüs reaksiyaları udulan havadakı oksigen çatışmazlığına uyğunlaşmanın aralıq mərhələsində olanlara nisbətən daha az həssasdırlar.
səkliklərdə olmanın ilkin dövrlərində qanda eritrositlərin miqdarı onların daha sürətlə parçalanmasının hesabına aşağı düşür, lakin bir neçə gündən sonra güclənmiş eritropoezin bütün əlamətləri büruzə verilməyə başlanır. Retikulositlər nşzərəçar-
downloaded from KitabYurdu.org pacaq dərəcədə çoxalır, eritrositlərin miqdarı artır, normal sə- viyyəyə nisbətdə bir hüceyrəyə düşən orta hemoqlobin sayının aşağı düşməsi şəraitində hemoqlobinin qatılığı yüksəlir (31 t/eritrosit). Yüsəkliyə görə oksigen çatışmazlığı nə qədər çox olarsa, eritropoezin tənzim olunması bir o qədər çox özünü bildirir, baxmayaraq ki, qanda digər hüceyrələrin əmələ gəlməsinin sürəti dəyişilir. Aparılan sınaq işləri göstərmişdir ki, 4500 m yüksəklikdə olarkən artıq 2 gündən sonra eritrositlərin sayı və hemoqlobinin qatılığı 10%-dən çox yüksəlir. Təqribən 10 sutkadan sonra eritrositlərin sayı və hemoqlobinin qatdığının artmasının sürətli fazası başa çatır. Bundan sonra gələn aylarda çəkən ləng yüksəlmə (maksimal kəmiyyətlər: hemoqlobin - 270 q/1 qanda; hematokrit - 70%) stabil yüksək səviyyəyə qədər az miqdarda azalma ilə bitir (cədvəl 1 ). İlk iki sutkada yaranan digər dəyişiklik eritrositlərdə 2,3- difosfo- qliserat miqdarının təqribən 85-140 mkq/ml-ə artmasıdır ki, bu oksihemoqlobinin dissosiasiyasınm əyrisinin sağa doğru yerini dəyişməsi ilə müşayiət olunur. 5000 m-ə qədər yüksəkliyin şəraitdə qanda hemoqlobin miqdarı artdığından onun oksigen nəqletmə qabiliyyəti demək olar ki, dəyişməz qalır. Tərkibində 15,5 q hemoqlobin olan 100 ml qan 97% doyma şəraitində 20 ml oksigeni əlaqələndirir; tərkibində 20 q hemoqlobin olan 100
ml qan artıq 75% doyma şəraitində bir o qədər miqdarda oksigeni əlaqələndirir (bu «5000 m yüksəkliyə uyğun gəlir). Hematokritin miqdarının artması qanın özlüyünün kifayət qədər artmasına səbəb olduğundan, kapillyarlarda qan axını aşağı düşür. Nəticədə iq- limləşmənin aralıq mərhələlərində ürəkdən qan çıxımı azalır. Bu səbəbdən də insan böyük yüksəkliklərdə iqlimləşdikdən sonra dəniz səviyyəsindəki yüksəkliyə qayıtsa belə, ağır iş şəraitində oksigenin nəql olunmasının maksimal sürəti artmır. Deməli, belə iqlimləşmə dəniz səviyyəsində ağır işlərin yerinə yetirilməsi şəraitində işgörmə qabiliyyətinin kifayət qədər yüksəlişinə səbəb olmur. Respirator alkaloz nəticəsində meydana çıxan oksihemoqlobinin dissosiasia əyrisinin yerini sola dəyişməsi əvvəlcə 2,3 - difosfoqliserat miqdarının artması ilə kom
downloaded from KitabYurdu.org pensasiya olunur; uzunmüddətli uyğunlaşmadan sonra yüksək dərəcədə kompensasiya olunma əyrinin sağa doğru yerini dəyişir, bunun da nəticəsində toxumalarda oksigenin verilməsi (qaytarılması) güclənir. İqlimləşmə şəraitində turşu-əsas tarazlığı. İqlimləşmənin gedişində böyrəklər daha çox bikarbonat ayırırlar. Respirator alkalozin böyrəklərin hesabına belə kompensasiyası qanın PH- 1 normaya qaytarır. Bundan əlavə, hemoqlobin miqdarı artdığından qanın bufer tutumu da yüksəlir. Lakin toxumaların bufer tutumu bikarbonatların kompensator itkisi hesabına azalır. Beləliklə, hüceyrə daxili və hüceyrədən kənar sahələr arasında elektrolitlərin bölüşdürülməsi baş verir. İqlimləşmə şəraitində əzələlər, tqlimləşmə baş verdikdə əzələlərdə kapillyarlarm sıxlığı artır; kapillyarla və əzələnin daxili hissələri arasında diffuziya məsələsi qısalır. Əzələ hüceyrəsinin daxilində müxtəlif fermentlər sistemi, xüsusilə mi- toxondridə olanlar, oksigen çatışmazlığına uyğunlaşır ki, bu da P 02 -nin aşağı qiymətinə baxmayaraq aerob metabolizmə yaxşı təsir göstərir. 18.6. Avia və kosmik uçuşlar Böyük yüksəklikdə uçuşlar zamanı insan yuxarıda təsvir olunan kəskin oksigen çatışmazlığı problem ilə qarşılaşır. Bundan əlavə, kabinədə təqribən eyni olan təzyiq, 2300 m yüksəklikdə uçuş və eniş zamanı qısamüddətli dəyişikliyə məruz qalır; təzyiqin belə qalxıb-düşməsi əsas etibarilə hava ilə dolu olan kəllə boşluğuna təsir göstərir. Yüksəkliyin artması ilə həm də ətraf mühitin yüksək radiasiya və aşağı temperaturunun təsirinə qarşı tədbirlər görmək lazımdır.
saat qurşağının keçilməsi ilə həyata keçirilən uçuş endogen ritm və xarici zaman amilləri, həmçinin gəlmə və yerli sakinlərin işgörmə qabiliyyətinin sutkalıq ritminin fazaları arasında 419 downloaded from KitabYurdu.org ziddiyyətlərin yaranmasına səbəb olur. Məsələn, 6 saatlıq zaman qurşağından şərqə doğru "sıçrayış" və yerli vaxtla saat 9- da təyyarədən enmə zamanı səyahətçi öz işgörmə qabiliyyətinin minimum səviyyəsində olur (onun "daxili saatı" ilə saat 3- də). Həmin uçuşun əks istiqamətində səyahətçi saat 9-da təyyarədən enərkən işgörmə qabiliyyətinin nahardan sonrakı zirvə (pik) səviyyəsində olur (onun "daxili saatı"na görə 15 saat). Məhz bu səbəbdən şərq istiqamətində uçuşlar qərb istiqamətində uçuşlara nisbətən uyğunlaşma zamanı daha böyük çətinliklərə səbəb olur. Bu nəticə statistik məlumatlara əsaslanır, lakin ayrı-ayrı insanlar arasında böyük fərqlər mövcuddur. Bioloji ritmlər yerli şəraitdə müxtəlif sürətlə uyğunlaşır. Daha tez sürətlə uyğunlaşan ritmlər yuxu-ayıqlıq və işgörmə qabiliyyətidir; onların sinxronzasiyasmm* bərpa edilməsi üçün hər 2 saat dəyişkənlik üçün «1 sutka tələb olunur. Kosmik uçuşlar üçün təzyiq altında olan kabinə və ya kostyumlar vacibdir; onlar olmazsa 19 km-ə bərabər və ya artıq yüksəklikdə 37°C temperatur şəraitində qan qaynamağa başlayır (qaynama). Təzyiq altında olan kabinə həmçinin udulan havada oksigenin adekvat parsial təzyiqini təmin edir və soyuqdan, eləcə də tam da olmasa açıq kosmosda şüalanmadan mühafizə edir. Ümumiyyətlə, insanın uyğunlaşma qabiliyyəti və texnika onun kosmosda həyatını bir neçə həftəlik və ya aylıq təmin edə bilər, Yerə qayıtdıqdan sonra isə readantasiya ilə bağlı yeni çətinliklər meydana çıxır. 18.7. Su altında qalmaq, yüksək təzyiq Dalğıc insan orqanizmi üçün yad olan mühitdə hərəkət edir; əgər onun suda olma müddəti nəfəsin tutulub saxlanılması ilə qalma müddətindən yuxarı olarsa, o, tənəffüs üçün hava almalı və yüksək təzyiqə uyğunlaşmalıdır. Suya dalma istilik tarazlığının saxlanılmasında özünü göstərir, belə ki, istilik daha sürətlə itir. Beləliklə, şərait termo neytral zonadan kə
downloaded from KitabYurdu.org narda olur. Nəhayət, görmə və eşitmə siqnallarına əsasən isti- qamətin müəyyən edilməsində çətinliklər yaranır. XÜSUSİ TƏCHİZATLAR (LƏVAZİMATLAR) OLMADAN SU ALTINDA QALMAQ Sadə üsulla - heç bir xüsusi təchizat olmadan su altında qalmaq çox da böyük olmayan dərinliklərdə mümkündür. Qa- baqcadan hiperventilyasiyanın olması 2 səbəbdən təhlükəlidir; 1 ) respirator alkaloz ucbatından suya baş vurmamışdan qabaq başgicəllənməsi və ya qıcolmalar əmələ gələr və 2 ) suya baş vurmanın sonunda oksigen ehtiyatının düzgün qiymətləndi- rilməməsi baş verə bilər, belə ki, ümumi tənəffüs aktivliyi CO 2 parsial təzyiqinin azalması və respirator alkalozla əlaqədar olaraq aşağı düşür. Suya baş vuran zaman bu halda meydana çıxan oksigen çatışmazlığı özlüyündə yalnız zəif stimulyator rolunda çıxış edir ki, bu səbəbdən də tənəffüsü əvvəlcədən hiperventilyasiya olmadan suya başvurma şəraitində olduğuna nisbətən daha uzun müddətə tutub saxlamaq olur. Buna görə də artan oksigen çatışmazlığının qəfil huşunu itirməyə gətirib çıxarması təhlükəsi əmələ gəlir. Hiperventilyasiya nəticəsində arterial qanın oksigenlə dolması baş vermir, ancaq ağciyərlərdə oksigenin fraksiyası bir neçə dəfə dərindən nəfəsalma nəticəsində təqribən 0,05 dəfə arta bilər. Maska, yaxud eynək və nəfəs almaq üçün çubuq (truba) ilə təchiz olunub suya başvurma sualtı dünyanı fasiləsiz olaraq müşahidə etməyə imkan verir. Adətən belə məşğuliyyətin nə- ticəsində günəş şüalarının təsirindən kürək və boyun nahiyəsində yanıqlar və həmçinin həddindən artıq soyuma baş verir. 30-35 sm uzunluğunda olan standart çubuğun ölçüsünü azaltmaq qadağandır. Hərəkətsiz sahənin belə uzadılması sox çətin ki, tənəffüsə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərsin, lakin suyun daha dərin qatlarına dalma zamanı qan-damar sisteminə bu əməliyyatın aparılması xeyli dərəcədə təsir göstərir. Belə ki, alveol havasının təzyiqi suyun üst qatındakı təzyiqə uyğun gəldiyindən bədənin qalan hissəsini suyun əlavə təzyiqi aşağı 421 downloaded from KitabYurdu.org təzyiq sistemində daxili və xarici torakal hissələr arasında qra- diyent təzyiqinin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də, suyun daha dərin qatlarına döş qəfəsi daha dərindən nəfəsalmalar şəraitində daha çox qanla dolmağa başlayır, nəticədə ağciyər damarları və ürəyin potensial olaraq ölümcül zədələnməsi (gərilmə və ya zərbə nəticəsində) baş verir. Digər təhlükə soyuq axma düşmə ehtimalı ilə bağlıdır; yemək yedikdən sonra, xüsusilə vaqotonik fazada dəri- visseral reflekslər arterial təzyiqin kəskin (kritik) aşağı düşməsi ilə müşayiət olunan vazo- vaqal kollipsa səbəb ola bilər. Tənəffüsün saxlanılması ilə suyun dərin qatlarına baş- vurma zamanı aşağıdakı fiziki qaz qanunlarını nəzərə almaq lazımdır: 1) Boyl-Mariot qanunu: təzyiq və həcmin vurma hasili sabit kəmiyyətdir; 2) Dalton qanunu: ümumi təzyiq parsial təzyiqlər cəminə bərabərdir; 3) Henri-Dalton qanunu: həll olan qazm miqdarı onun parsial təzyiqi və həllolma əmsalına mütənasibdir. Bu qanunlar, əlbəttə ki, yalnız ideal qazlar üçün düzgün hesab olunur, lakin təcrübələr göstərmişdir ki, onları tamamilə suyun dərin qatlarına baş vurma zamanı meydana çıxan problemlərin həllində tətbiq etmək olar.
Boyl-Mariot qanunu hava ilə dolu bədən boşluqları (yəni ağciyərlər, kəllədəki boşluq, diş və mədədəki boşluq) üçün doğrudur. Enmə zamanı ətraf mühitin artan təzyiqi son anda toxumaların zədələnməsinə gətirib çıxaran pozğunluqlara səbəb ola bilər. Məsələn, suya dalmanm başlanğıcında döş qəfəsinin, uyğun olaraq ağciyərlərin tutumu 30-40 m dərinlikdə minimuma çataraq çox asanlıqla azalır (şəkil 2). Ağciyərləri daha çox basmağa (sıxmaq) icazə verilmədiyindən suyun daha dərin qatlarında dərinliyin artmasına daha uyğun olaraq döş qəfəsindən xaricdə (ətraf mühit) fasiləsiz olaraq artan təzyiqə baxmayaraq, döş qəfəsinin daxilindəki təzyiq sabit qalır. Təzyiqlər arasında yaranan fərq döş boşluğundakı orqanlara qan axınının kifayət qədər artmasına səbəb olur; döş qəfəsi daxilindəki təzyiq ağciyər damarları və ürəyin inkişaf edib dəyişilməsinə uyğun olaraq getdikcə aşağı düşür ki, bu da nə
downloaded from KitabYurdu.org ticədə onların zədələnməsinə gətirib çıxarır. Hava ilə dolu olan kəllə boşluğundakı təzyiq burun və boğaz vasitəsilə öz-özünə və ya xüsusi üsulla (bağlı burunla aparılan Valsalva təcrübəsi) döş qəfəsinin daxilindəki təzyiqə bərabərləşir. Əgər orta qulaq və burunun əlavə boşluğunun udlaqla əlaqələndiyi kanallar tutulubsa (məsələn, soyuqdəymə zamanı selikli qişanın şişməsi nəticəsində) bu təzyiqi bərabərləşdirmək çətin və ya qeyri- mümkün olur. Bu halda təzyiqlərin bərabərləşdirilməsi yalnız təbil pərdəsinin xaricə doğru çəkilməsi (partlayan qədər) və yaxud selikli qişanın onun ağrılı şişməsi və partlamasına səbəb olan sonradan qanla dolması hesabına mümkün olur. Dərinlik Om 10 m
40 PiT 1 bar
2 bar 5 bar
AT 5,01
2,51 1,01
PaÜ 2 105 mm.c.süt. 210mm.c.süt. 525 mm.c.süt. Şəkil 2. Suyun daha dərin qatlarına dalma şəraitində ağciyər tutumu (AT) və parsial təzyiq 0 m dərinlikdə döş qəfəsi maksimal nəfəsalma, 40 m dərinlikdə maksimal nəfəsvermə vəziyyətində olur. Alveol havasının P Q üçün oksigenin sərf edilməsi sayılır; döş qəfəsi daxilində lbar=100 kPa (intratorkal təzyiq). Su səthinə qalxma zamanı oksigen çatışmazlığı. Əgər nə- fəsini saxlayaraq suya dalan dalğıc nəfəsvermənin vacibliyinə müqavimət göstərə bildiyi qədər su altında qala bilirsə, o,
downloaded from KitabYurdu.org mütləq suyun üzünə qalxan zaman huşunu itirə-cəkdir. Enmə zamanı ətraf mühitin təzyiqinin artması alveol havasında P Q 2
yüksəlməsinə səbəb olur, lakin bu üstünlük xəyalidir, belə ki, su uzununa qalxma zamanı əks hadisə baş verir (şəkil 1 ). Dalğıc su səthinə qalxan zaman ağciyərlərdə P 0; tezliklə 30-35 mm.c.süt (4,0-4,7 kPa) bərabər olan kritik astanaya çatıb və ötüb- keçərək sürətlə aşağı düşür. Bu azalma xüsusilə su səthinə yaxın kəskin şəkildə özünü büruzə verir, belə ki, sonuncu 10
m-i qalxan zaman mühitin təzyiqi yarıbayarı azalır (şəkil 1 ).
18.8. Aparatlarla suyun dərinliklərində qalma Üç tip tənəffüs aparatı mövcuddur: sıxılmış hava, oksigen və qaz qarışığı ilə olan aparatlar.
daşma bilən tənəffüs aparatları, havanın su səthindən ötürülmə sistemləri (şlanq və ya nasosla) və kessonlar aid edilir. Bütün hallarda udulan havanın təzyiqi ətraf mühitin təzyiqinə bərabərləşir, verilən hava isə suya xaric edilir (açıq sistem). Tənəffüs şəraitində həyata keçirilən iş sıxılmış havanın yüksək özlülüyü ilə əlaqədar olaraq artır.
olduqca toxumalarda daha artıq miqdarda azot həll olur. Normal atmosfer təzyiqi şəraitində orqanizmdə həll olan azot inert olur, lakin 40 m-ə bərabər və ya artıq dərinliklərdə toxumalarda olan azotun qatılığı vəziyyət və dalğıcın meylliyindən asılı olaraq tapşırıqların yerinə yetirilməsi zamanı səhvlərin olması və hətta huşun itirilməsi ilə müşayiət olunan intok- sikasiya (eyforiya, həmçinin narahatçılıq) əlamətlərinin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də heç bir zaman sıxılmış hava ilə olan aparatdan istifadə edərək 50 m dərinliyə enmək olmaz. Dekompressiya. Barozədələnmələrdən uzaq olmaq üçün suyun səthinə qalxma zamanı mühitin təzyiqi aşağı düşdükcə sıxılmış hava ilə dolu olan bədən boşluqlarındakı təzyiqin ar-
downloaded from KitabYurdu.org xasmca nəzarət etmək lazımdır. Məsələn, sıxılmış hava ilə olan təchizatlardan istifadə edən dalğıc 50 m dərinlikdən bağlı səs yarığı şəraitində su səthinə qalxan zaman ağciyərlər dartılır, sonra isə cırılır (yırtılır) ki, bu zaman hava damar sisteminə daxil olur (hava emboliyası)*. Bundan əlavə, toxumalarda toplanan inert qazlar (məsələn, azot) yavaş-yavaş onlardan ayrılmalı, sonra isə verilən nəfəslə xaric olunmalıdırlar; əgər de- kompressiya həddindən artıq sürətlə baş verərsə onlar qanda qazlı su olan butulkanın ağzını açan zaman olduğu kimi qo- vuqcuqlar əmələ gətirir. Yuxarı qalxma və su səthinə çıxma sistematik olaraq, yavaş-yavaş və mərhələlərlə həyata keçirilməlidir. Su səthinə dərhal o vaxt çıxmaq olar ki, su altına dalma toxumalarda qovuqcuqlarm əmələ gəlməsi üçün vacib olan qazların kritik toplanmasına müvəffəq olunmayan zaman hüdudunda həyata keçirilsin (sıfır zamanı); tənəffüsün saxlanması suya dalmanın bütün formalarında və 10 m-dən artıq olmayan dərinliyə suya dalma şəraitində vəziyyət demək olar ki, həmişə belə olur. Dekompressiya zədələri, həmçinin uzunmüddətli su altına dalmadan sonra yer səthinə sürətlə çıxma zamanı da (məsələn, təyyarədə) baş verə bilər. Oksigen aparatı. Müxtar tənəffüs aparatı həm də təmiz oksigenlə nəfəs almanı təmin edə bilər. Qapalı sistemdə tənəffüs zamanı verilən oksigenlə zəngin hava ilə onun tərkibində olan karbon dioksidi canına hopduran materialın köməkliyilə kənar etdikdən sonra təkrar nəfəs almaq olar. Belə aparat uzun müddətə su altına təkrar nəfəs almaq olar. Belə aparat uzun müddətə su altına dalmağa imkan verir, lakin idman üçün yararlı deyil, çünki 7 m-dən artıq dərinlikdə təmiz oksigen (P 02 =172 kPa və ya 1292 mm.c.süt.) mərkəzi sinir sisteminə toksiki təsir göstərir. Kəskin oksigen zəhərlənməsinin əlamətlərinə qusma, qıcolma və huşun itirilməsi aid edilir. Bu aparatlar çox təhlükəli olduqlarından, onları yalnız xüsusi məqsədlər üçün istifadə edirlər (məsələn, sualtı kəşfiyyatçılar tərəfindən). Sıxılmış hava ilə nəfəsvermə zamanı hipoksiya ilə bağlı olan pozğunluqlar 74 m və daha artıq dərinliklərdə yarana bilər. Qaz qarışığı ilə olan qapalı tip aparatlar böyük dərinlik Yüklə 4,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|