Yazılmış bir kitabın üstündə bir dəfə gözəl epiqraf oxudum: "Xatirələr faydalı olsun deyə səmimi ya zılmalı, gerçəkliyə tən gəlməlidir."
Yüklə 3,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Səyavuş” *
- 2. BƏDİİ TƏSVİR VASİTƏLƏRİ
|
“Şeyx Sənan” müəllifin yaradıcılığında yüksək sənətkarlıqla yaradılmış birinci mənzum dram idi. Bu faciə həqiqi şeir, poeziya dilində, son dərəcə zəngin, emosional dildə yazılmış bir əsər idi. Burada cümlə quruluşlarında sərrastlıq, cümlələrin bir-birinə mü- nasibətlərindəki möhkəm məntiqi əlaqə, axıcılıq, sözə qənaət, yığ- camlıq, üslubdakı qüvvət, kəskinlik xüsusilə diqqəti cəlb edirdi. Yuxarıda dedik ki, Cavid yaradıcılığının birinci dövründə öz əsərlərində iki müxtəlif üslubdan (klassik şeir və şifahi xalq şeiri üslubundan) istifadə edib hər iki üslubu müstəqil surətdə yaşat- mağa çalışırdı. “Şeyx Sənan”da isə bu iki üslubu təbii bir yol ilə birləşdirməyə doğru inkişaf edirdi. Faciə əsasən klassik şeir üslu- bu ruhunda yazılmışdır. Lakin bir dram əsəri kimi konkret janrın tələblərindən asılı olaraq burada klassik, ədəbi dil, şeir dili və üslubu normaları xüsusən mükalimələrdə canlı danışıq normaları ilə birləşirdi. Faciədəki yeni mənzum dram dili, üslub xüsusiy- yətləri də hər şeydən əvvəl klassik ədəbi dil normalarının canlı danışıq dilinin normaları ilə zənginləşdirilməsi yolunda yaranmış- dı. Bu xüsusiyyət faciənin birinci səhnəsində Zəhra, Əzra, Şeyx Əbuzər arasındakı mükalimədə özünü aydın göstərir.
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 229
Janrdan başqa, mövzunun da dilə, üsluba təsiri çox böyükdür. “Şeyx Sənan” faciəsi mövzusuna görə, yüksək, ciddi təntənəli üslubda yazılmışdır. Buna görə də bəzi tiplərin, xüsusən şeyxlərin dilində “eşqi-ruhani”, “zövqi-nəsvani”, “sultani-eşq”, “rəhnü- mayi-ürfan”, “rəhbəri-vicdan”, “məzhər”, “həmra” kimi təriqət ədəbiyyatı ilə əlaqədar olan ənənəvi farsi tərkiblər, sözlər işlədil- mişdir. Lakin bunlar faciənin dili üçün qətiyyən səciyyəvi de- yildir. Əksinə, ən səciyyəvi cəhət ondan ibarətdir ki, Cavid bu əsərində mümkün qədər ərəb, fars tərkiblərini az işlətməyə çalış- mışdır. Bu əsərdə, şüurlu surətdə Azərbaycan sözləri, tərkibləri əvəzinə fars, ərəb tərkibləri, sözləri işlətməyə meyl yox idi. Əgər bəzən “xaki-İran”, “Nəsimi-dilgüşa”, “Qəlbi-giryan” kimi tər- kiblər işlətmişdisə də bunları əruzun müəyyən vəznləri gətirirdi. Cavidin sonradan (1920-ci ildən sonra) elə əsəri olmuşdur ki, əruz vəznində yazıldığına baxmayaraq onlarda nümunə üçün belə olsun ərəb-fars tərkibləri işlədilməmişdir. Bu yenilik Sovet haki- miyyəti illərində dil siyasətinin, ədəbi-bədii dilin sadələşdirilməsi uğrunda aparılan mübarizənin təsiri və nəticəsi idi. “Şeyx Sənan” faciəsinin dili göstrərirdi ki, fars-ərəb tərkiblərindən uzaqlaşmaq səyi ilk addımlar şəklində olsa da Hüseyn Caviddə 10-12-ci [1910-1912] illərdən başlamışdır. Aşağıdakı misallar bu fikri təsdiq edə bilər: Ş e y x
susuzluqdan Adətən qovrulub yanır insan. (Kəbəni göstərərək) Şübhəsiz olmasaydı Beytüllah, Məkkə olmazdı heç ziyarətgah. Burda ömr eyləmək fəlakətdir, Şimdi bildim, Mədinə cənnətdir.
Gəl, qızım, bir içim su ver, bana sən. Baş-beyin çatlayır hərarətdən.
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 230
Sənə, yavrum, xuda əcir versin. Ə b ü l Ü l a – Su nasıldır, sərinmidir? Ş e y x
Ə b ü l Ü l a – Neçin? Ş e y x
S ə d r a – İstəyirsən al iç də, bax qandır.
Su deyil, adətən yapışqandır. Yaxud:
X u m a r – Tutmasam anamın vəsiyyətini,
Tutacaq sonda bəd duası məni. Mənə söylərdi daima: yavrum. Ərə getmək həyat üçün uçurum. Yoxdur erkəklərin vəfası, Xumar! Yerin olsun fəqət monastırlar.
N i n a – Neyləsin binəva qadın, hər an, Ona
dünyanı tar edərdi baban.
Baban olduqca içkidən sərsəm, Kədərindən zavallı oldu vərəm.
10-cu illərin əvvəllərində əruz vəznində yazılmış mənzum bir dramda fars və ərəb tərkiblərindən mümkün qədər uzaqlaşmağa çalışması Cavidin dilində və üslubunda diqqətəlayiq mühüm bir hadisə idi. “Şeyx Sənan”ın dilində və üslubunda Cavud klassik Azər- baycan şeir dili və üslubu ənənələrini əsas götürmüşdür. Lakin o bu dil, üslub ənənələrini sadəcə təqlid etməmiş, mümkün qədər onu zənginləşdirməyə, yeniləşdirməyə, müasirləşdirməyə, mən- zum dram dilinə uyğunlaşdırmağa çalışmışdır. Üçüncü mənzum dramı olan “Uçurum” faciəsində dramaturq şifahi xalq şeiri üslubunu əsas götürmüşdür. Faciənin ailə və məişət mövzusunda olması onu təbii yol ilə sadə üsluba yaxın- laşdırmışdır. Müəllif vəznin də əhəmiyyətini nəzərə almış, faciəni heca vəznində yazmışdır. Dörd pərdədən ibarət olan bu əsərdə
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 231
yalnız bir mükalimədə “nədimi-hiss” və “əsəri-pərəstiş” kimi iki- üç fars tərkibi işlədilmişdir. Bəzi mükalimələrdə əsərin dilini süniləşdirən “xırçın”, “mənəkşə”, “zübbəlk” kimi Azərbaycan dilində işlənilməyən sözlər də vardır. Çətin ərəb, fars sözlərinə isə çox nadir hallarda, hər pərdədə “təsxir”, “təsəlliyyət”, “ictihad” kimi bir-iki kəlməyə rast gəlmək olur. Mükalimələrin əksəriyyətində çətin, anlaşılan söz və ifadələrə təsadüf edilmir. Aşağıdakı parçada olduğu kimi:
Y ı l d ı r ı m – Cəlal, həqiqətdən ziyadə məncə,
Xəyal düşgünüdür, onun zənnicə
Xəyaldan doğarmış bütün böyüklük,
Həqiqi lövhələr öncə pək sönük. Yaxud:
A n j e l – Mən öncə bir mələkdim. Yüksəklərdə uçardım. Parlaq bir yıldız kimi Ətrafa nur saçardım. Bən şux bir kələbəkdim, Daldan-dala qoşardım. Tikansız bir çiçəkdim, Güllüklərdə yaşardım. Hər kəsi mələk sandım, Hər sevgiyə aldandım. Xalqa əyləncə oldum, Ah, bilmədim, aldandım.
Bütün bunlarla bərabər, “Şeyx Sənan”ın seir dili, üslubunda olan qüvvət, sərrastlıq, ifadəlilik “Uçurum”da görünmürdü. Bu da ondan irəli gəlir ki, Cavid bu illərdə hələ klassik şeir üslubunda və əruz vəznində püxtələşdiyi qədər, şifahi xalq şeiri üslubunda və heca vəznində püxtələşməmişdi. Cavid sadə üslubda ən yaxşı əsərlərini 1926-cı ildən sonra yarada bilmişdir.
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 232
“İblis” faciəsində Cavid yenə “Şeyx Sənan”da olduğu kimi, klassik şeir üslubunu əsas götürmüşdür. Bu faciə “Şeyx Sənan”a nisbətən daha dəbdəbəli bir üslubda yazılmışdı. Bu da əsərin mövzusundan və xarakterlərin təbiətindən irəli gəlir. “Şeyx Sənan” əsasən məhəbbət faciəsi olduğu halda, “İblis” müharibə əleyhinə yazılmış bir əsər idi. Birincidə, daha çox məhəbbət, mərhəmət hissləri ilə çırpınan Sənan, Zəhra, Xumar surətləri və onların qüvvətli sevgi ehtirasları əsas yer tutduğu halda, ikincidə hadisələrin mərkəzində vəhşi ehtirasları təmsil edən İblis, qardaş qatili Arif, yeganə övladı vəhşi əllərdə həlak olan ixtiyar Şeyx, yırtıcı təbiətli xain İbn Yəmin, Qaçaq Elxan, yaralı əsir zabit kimi surətlər və onların qəribə taleyi, üsyankar, narazı, narahat ruhları iştirak edirdi. Bütün bu hadisələr, bu qəribə çılğın, romantik xarakterlər, xüsusilə müəllifdə müharibə dəhşətlərinə qarşı olıan güclü nifrət, qəzəb hissləri əsərin üslubuna da təsir etmiş, faciə daha təntənəli, dəbdəbəli, təsirli bir üslubda yaradılmışdı:
“Şeyx Sənan”da ən çoşğun yüksək məhəbbət, mərhəmət hissləri ilə döyünən ürəklər qarşılaşdığı halda, “İblis”də əksinə, ən çılğın intiqam hissləri ilə, kin, qəzəb, nifrət, təəccüb, heyrət duy- ğuları ilə alovlanan ürəklər qarşılaşmışdır. Bunun nəticəsidir ki, əsərin üslubu da məhz müharibə dövrünün kinini, qəzəbini, nara- hatlığını və narazılığını ifadə edən atəşli bir üsluba çevrilmişdir.
demək olar ki, doxsan faizi, bəlkə də artığı, qəzəb, nifrət, təəccüb, heyrət hisslərini ifadə edən, nida və sual cümlələrindən ibarət ol- duğunu görürük. Bunlar da öz növbəsində əsərin dərin emo- sionallığına səbəb olmuşdur. “İblis”dı az hallarda, xüsusən İblisin dilində “təxrisi-giriban”, “əllameyi-məşhur”, “nəcm-pürnur”, Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 233
“qəhr-niyaz”, “ruhi-təbiət” kimi fars tərkiblərinə, “izan, təzviq” kimi çətin sözlərə rast gəlirik. “İblis” hər nə qədər təntənəli, dəb- dəbəli üsulda yazılmış olsa da, yenə də “Şeyx Sənan” kimi aydın, anlaşıqlıdır. Mükalimələr əksəriyyətlə səlis, yığcam və aydın cümlələrlə qurulmuşdur. Məsələn, üçüncü pərdədə yaralı zabitlə Xavər arasında olan danışıqda olduğu kimi:
Z a b i t – Ah, sağaldıqca artıyor kədərim, Məni məhv eyləyir düşüncələrim. Yada gəldikcə ailəm, yurdum, Sarsılır istirahətim, uyqum. Hələ sən, ah sən, sənin kədərin, Məndə bir iz buraxdı xeyli dərin. Çünki yalnız mənimlə uğraşaraq. Aqibət düşdün Arifindən uzaq. X a v ə r – Heç maraq istəməz, xayır, haşa. Bana sən mane olmadın əsla. Şu qəza doğdu bir təsadüfdən, Məni tale ayırdı Arifdən.
uyğun olaraq bəzi pərdələri “Şeyx Sənan” və “İblis”də olduğu kimi təntənəli klassik şeir üslubunda, bəzi yerlərdə isə sadə üslub- da və heca vəznində yazılmışdır. Dil, üslub nöqteyi-nəzərindən bu mənzum dramda da diqqəti cəlb edən onun sadə üslubda, heca vəznində yazılmış mükalimələri idi. Bu mükalimələrdə bəzən “Uçurum”da olduğu kimi vəzn qırıqlığına təsadüf edilirdi. Bunun- la belə mükalimələrin əksəriyyətində müəllifin sadə şeir üslubunu da təkmilləşdirməyə, zənginləşdirməyə çalışdığı çox aydın görü- nürdü. Dramda istər şərqilərdə, istərsə də mükamilərdə olsun heca vəznində yazılmış parçalarda da ahəngdarlıq, sərrastlıq, musiqi diqqəti cəlb edirdi. Aşağıdakı parçada olduğu kimi:
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 234
İnsanların issiz ruhunda parlar. Hər gün yeni bir büt, yeni bir tanrı.
Yaxud: X ə t t a b o ğ l u – Məncə atıb yeni dini
Əcdadınla öyünməli Ə b ü t a l i b * o ğ l u – İnsan deyil, əcdadını, Yalnız haqqı düşünməli. X ə t t a b o ğ l u – Nə istərsiniz əcəba
Gözə görünməz tanrıdan? Ə b ü t a l i b o ğ l u – Görmədiyim bir tanrıya
Mən əyilməm heç bir zaman. 1926-cı ildən etibarən Cavidin yaradıcılığında və dünyagö- rüşündə ciddi dönüş əmələ gəlir. Şairin fikrini insanın yenidən yaranması, yeni nəslin mədəni inqilab uğrunda mübarizəsi, Azər- baycan qadınının yeni həyat yollarına çıxması, şüurlarda və məişətlərdəki köhnəliklərlə mübarizə, qardaş gürcü xalqının Sovet hakimiyyəti uğrunda qələbəsi kimi mühüm müasir məsələlərlə məşğul edir. Şair, xalqların faşizm ideyası, yeni müharibə təh- lükəsi əleyhinə mübarizəsi, məhkum Şərq xalqlarının imperializm və müstəmləkə zülmünə qarşı çıxışları kimi beynəlxalq məz- munlu mövzulara əl atır. Bu məzmun yeniliyi şairin 1926-1927-ci illər arasında yazdığı əsərlərinin bədii keyfiyyətinə, eləcə də dil, üslub xüsusiyyətlərinə öz əhəmiyyətli təsirini göstərir. Cavidin 1926-cı ildən başlayaraq hissə-hissə nəşr etdirdiyi “Azər” poe- masında bu yenilik özünü çox aydın göstərirdi. Bu əsərdə dil nöqteyi-nəzərindən hər şeydən əvvəl diqqəti cəlb edən cəhət bu idi ki, şair fars, ərəb tərkiblərindən tamamilə birdəfəlik uzaqlaş- mağa çalışmış və buna müvəffəq olmuşdur. Təkcə bu faktı göstər- mək kifayət edər ki, 2500 misradan çox olan “Azər” poemasında
* Əslində Əbu Talib – tərtibçi. Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 235
ancaq “razi-niyaz”, “əqli-səlim” və “ahəngi-şətarət” kimi 4-5 fars tərkibi işlədilmişdir. Heç şübhəsiz ki, bu təşəbbüs Cavidin xüsusi epik şeir dili və üslubunu sadələşdirmək uğrunda çox ciddi axta- rışlarının nəticələrindən bir idi. “Azər”də bəzi parçalar əruz, bəziləri isə heca vəznində yazılmışdır. Heca vəznində yazılan parçalar üstünlük təşkil edirdi. Burada heca ilə sadə üslubda yazılmış hissələrdə bir yenilik də müəllifin sadə üslubda “Uçurum”, “Peyğəmbər” əsərlərinə görə xeyli irəliləməsi, püxtə- ləşməsi idi. Heca vəznində yazılmış əvvəlki əsərlərdə gördü- yümüz vəzn qırıqlığı kimi ciddi bir nöqsan “Azər”də görünməyir: Ağ yelkənlər qanad açar, Düzülüb naz ilə uçar. Ənginlərə fərəh saçar Dalğaların şarıltısı. Salamlar eşsiz mayısı. Fırtına yox, açıq hava, Balıqçılar çıxmış ova, Dalğaları qova-qova Qatlanır hər üzüntüyə, Yalnız ac qalmayım deyə.
“Azər”ə qədər Cavidin klassik şeir üslubunda yazılmış əsərlərinin dili, üslubu ilə, sadə üslubda, heca vəznində yazılmış əsərlərinin üslubu arasında çox kəskin fərq var idi. Məsələn, “Şeyx Sənan”, “İblis” və bir çox lirik şeirlərinə nisbətən “Uçurum”un dili,üslubu çox sönük görünürdü. “Azər”də isə bunun əksinə, sadə üslubda, heca vəznində yazılmış parçalarla, klassik şeir üslubu, əruz vəzni ilə yazılmış parçalar eyni dərəcədə qüvvətli, bədii, təsirli, sərrast idi. Hətta bəzi heca ilə yazılanlar əruz ilə yazılmış parçalara nisbətən daha qüvvətli, bədii görü- nürdü. Bu fakt da öz növbəsində çox aydın göstərirdi ki, “Azər” poemasından başlayaraq Cavidin sənətində, şeirində, klassik şeir Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 236
dili və üslubu ilə şifahi xalq şeiri, dili, üslubu birləşməyə doğru inkişaf edir və biri digərinə təsir etmək, bir-birinə qovuşmaq yolu ilə təkmilləşirdi. Müxtəlif vəzndə yazılmış aşağıdakı nümunələrin müqayisəsi bu fikri təsdiq edə bilər.
Dil, üslub sadəliyinə doğru qüvvətli meyl, xüsusən çətin söz- lərdən, ərəb-fars tərkiblərindən əl çəkmək “Knyaz” və “Səyavuş” faciələrində özünü daha da aydın göstərmişdir. “Knyaz”da mahnı Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 237
və şərqilərdə “həp”, “şu”, “iştə” kimi sözlərə də çox nadir hal- larda təsadüf edilir: Pəncəmdə xırpalar sevərdim səni.
İ n c ə s ə s – Vəhşi bir gül olsam
ətrafım tikən, Heyrətlə süzərdi hər görən məni,. Q a l ı n s ə s – Mən bir yolçu olub
yoldan ötərkən, Qoparıb köksümə taxardım səni. İ n c ə s ə s – Mən ağ bir göyərçin
olsaydım əngin, İrişilməz üfüqlərdə yaşardım. Q a l ı n s ə s – Mən bir şahin olub səni
seyd için,
Ən keçilməz fəzaları aşardım. İ n c ə s ə s – Bir ceyran yavrusu
olsaydım əgər, Qoynunda bəslərdi qayalar məni. Q a l ı n s ə s – Mən bir qızıl qaplan
olub hər səhər Pəncəmdə xırpalar, sevərdim səni.
Heca vəznində yazılmış “Səyavuş” * faciəsi bu cəhətdən daha çox səciyyəvidir. Yuxarıda deyildiyi kimi, Cavid ilk mənzum dramını heca vəznində yazmışdır. Bu, təsdüfi deyildir. Şair belə
* Əslində “Səyavüş” – tərtibçi. Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 238
hesab edirdi ki, Azərbaycan dilində yazılan mənzum dram heca vəznində də yazıla bilər. Lakin ilk mənzum dramın yazıldığı ilə qədər Cavid əsasən klassik şeir üslubunda tərbiyələndiyindən və əsərlərinin çoxunu əruz vəznində yazdığından birdən-birə sadə üslubda, heca vəznində nümunəvi bir mənzum dram yaratmaq onun üçün çətin idi. İkinci tərəfdən bu həqiqəti nəzərdə tutmaq lazımdır ki, bu illərdə hələ Azərbaycan şeirində heca vəzninin bizim indiki müasir dövrümüzdə olduğu kimi müxtəlif yeni şəkilləri və bölgüləri yaranmamış və inkişaf etməmişdi. Heç şübhəsiz ki, bu kəsiri hiss etdiyi üçündür ki, şair ikinci mənzum dramı, “Şeyx Sənan”ı əruz vəznində yazmışdır və çox böyük bir sənətkarlıqla Azərbaycan əruzundan istifadə edib, dil, üslubca orijinal bir faciə yarada bilmişdir. Lakin hər mövzunu “Şeyx Sənan”da olduğu qədər təntənəli üslubda yazmaq mümkün de- yildi. İkinci tərəfdən, əruzda dramaturq hər nə qədər ustalıqla milli dilin qanunlarına uyğun bir şəkildə istifadə etsə də, yenə də bu vəzn, az da olsa, müəyyən fars, ərəb tərkibləri işlətməyə ehtiyac doğururdu. Üçüncü mənzum dramında (“Uçurum”da) Cavid yenə heca vəzninə qayıtdı. “Peyğəmbər”də Cavid daha yeni bir üsul tətbiq etdi. Xarakter və hadisələrə uyğun olaraq həm əruz, həm də heca dram üslubunu sadələşdirmək və təkmilləşdirmək yolunda drama- turqun ciddi axtarışları idi. Nəhayət, həmin ciddi axtarışların nəticəsi bu oldu ki, Cavid həm Azərbaycan əruzu, həm də heca vəznində Azərbaycan dilində yüksək dram əsərlərinin yaradılma- sının mümkün olduğunu sübut etdi. Əgər “Şeyx Sənan”, “İblis” və xüsusilə “Xəyyam” onun Azərbaycan əruzunda yazılmış ən mükəmməl əsərləri idisə, “Səyavuş” da heca vəzni sahəsindəki axtarışların parlaq bir nümunəsi idi. Aşağıdakı parçalar şairin bu əsərində heca vəznində, sadə üslubda, “Ana”, “Uçurum” və “Peyğəmbər”ə nisbətən nə qədər irəli getdiyini, canlı dildən nə qədər geniş faydalandığını çox aydın göstərir:
Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 239
Könül sən söylədikcə Anar əski çağları. Canılandı gözlərimdə Həm Suriya dağları. O bir quzu, sən bir quduz canavar, Ah, nə qədər çirkin vəhşi duyğular. Heç yalan deyilmiş anamın sözü, Başqa imiş sarayların iç üzü. Ötər keçdiyiniz yerdə bayquşlar, Qəhrəman cildinə girən sərxoşlar. Məzlumlara qarşı duyğusuz qalan Bir insandan daha şərəfli qaplan. Göyərçinim qanad çalar, Yüksək buludlarda uçar. Rəqs edərək uçar, uçar, Qayğı bilməz göyərçinim, Enib gəlməz göyərçinim. Zaman olur atar məni, Bir gülüşə satar məni. Birdən gözü tutar məni. Həmən qoşar göyərçinim Ruhu oxşar göyərçinim.
Biz Cavidin əruz vəznində yazdığı dramlarındakı dil zən- ginliyi, vəzn oynaqlığı, ahəngdarlığı, xüsusən üslub sərrastlığı və qüvvətini eyni dərəcədə heca vəznində yazılmış “Səyavuş” faciə- sində də görürük. Azərbaycan dramının heca vəzni ilə və canlı danışıq dilində yazılmış ən mükəmməl nümunələri Caviddən sonra yazılmışsa da, bu ənənənin yaradılması, əsaslandırılması və inkişafında Cavidin xidmətləri çox böyük olmuşdur. Úàâèäè õàòûðëàðêÿí 240
Cavidin son mənzum dramı “Xəyyam” daha təbii və aydın bir dildə, daha zəngin, bədii, təsirli bir üslubda yazılmışdır. “Xəyyam”da söz ustası, qüdrətli sənətkar, şair Cavid özünü daha parlaq şəkildə göstərə bilmişdir.
Təbiət və insan, təbiət hadisələri ilə insan həyatı, mənə- viyyatı, insanın arzu və xəyallarının Cavidin şeirində obrazlılığı təşkil edən əsas canlı ünsürlərdir. Şairin nəzərində bütün canlı və cansız təbiət, bütün psixoloji hallar, hisslər, xəyallar, düşüncələr, arzu-əməllər, nifrət, məhəbbət, şəfqət, qəhrəmanlıq və müdriklik, hətta məhəbbət, ədalət, zaman, məkan, səbəb, nəticə kimi ən mü- cərrəd fəlsəfi anlayışlar belə düşünən, yaşayan, canlı obrazlar sil- siləsidir. Şeirin bütün məcazları, təşbeh və istiarələri, canlandır- ma, təzad, kinayə və sairə bu iki əsas ünsür əsasında, təbiətlə insanın bir-birinə bənzədilməsi yolu ilə yaradılır.
Yüklə 3,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|