Fe'l so'z turkumi reja

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA URTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI

ONA TILI

Ma’ruza matnlari

Muallif: f.f.n., dots. M.Hamidova

2-qism

NAMANGAN – 2010
FE'L - SO'Z TURKUMI


REJA:

I. Fe'l – so'z turkumi haqida ma'lumot.

35. 
    O'timli va o'timsiz fe'llar.
    

61. 
    Fe'l nisbatlari.
    
    1. 
       Aniq nisbat.
       
    2. 
       O'zlik nisbati.
       
    3. 
       Majhullik nisbati.
       
    4. 
       Birgalik nisbati.
       
    5. 
       Ortirma nisbat.
       

IV. Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar.

22. 
    Fe'l zamonlari:
    
    1. 
       O'tgan zamon fe'llari.
       
    2. 
       Hozirgi zamon fe'llari.
       
    3. 
       Kelasi zamon fe'llari.
       

VI. Fe'l mayllari.

1. 
   Aniqlik (ijro) mayli.
   
2. 
   Buyruq-istak mayli.
   
3. 
   Shart mayli.
   
4. 
   Maqsad mayli.
   

VII. Ko'makchi fe'llar.
VIII. To'liqsiz fe'llar.
IX. Fe'llarni yasalishi.

24. 
    Fe'llarning tuzililish jihatidan turlari.
    

I. FE'L SO'Z TURKUMI XAQIDA UMUMIY MA'LUMOT.

Predmetning ish-harakatini ifodalaydigan mustaqil so'zlar fe'l so'z turkumi deyiladi.

Masalan: mashg'ulot boshlandi, topshiriq bajarildi.

Fe'l holat, belgining yuzaga kelishi, o'zgarishi kabi jarayonlarni ham harakat sifatida ifodalaydi. Masalan: Bolalar dam olmoqda. Lolalar qizardi. Vatanimni sevaman.

Morfologik jihatdan fe'lning bir qancha o'ziga xos xususiyatlari mavjud:
o'timli-o'timsiz, (kel-o'timsiz, o'qi-o'timli), bo'lishli-bo'lishsizlik (bor-borma), zamon

2

(o'qidi, o'qiyapti, o'qimoqchi), mayl (boray, borsa) kabi kategoriyalari, ravishdosh, sifatdosh, harakat nomi kabi shakllari bor.

Shuningdek, fe'lda tuslanish sistemasi bor. Fe'l gapda asosan, kesim vazifasida qo'llanadi.

II. O'TIMLI VA O'TIMSIZ FE'LLAR.

Fe'lda anglashilgan predmetga (to'ldiruchi) munosabati fe'ldagi o'timlilik va o'timsizlikni tashkil qiladi.