Direktorun el kitabi A5 21 04 2021. indd
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TƏŞKİLAT MƏDƏNİYYƏTİ ANLAYIŞI
|
MƏDƏNİYYƏT ANLAYIŞI
Təşkilat mədəniyyəti və bir təhsil təşkilatı olaraq mək- təb mədəniyyətinin nə ifadə etdiyini açıqlamazdan əvvəl mədəniyyət anlayışının izah edilməsinə ehtiyac vardır. Mə- dəniyyət anlayışının həm gündəlik həyatda, həm də akade- mik sahədə tez-tez istifadə olunan bir anlayış olduğu qeyd edilə bilər. Mədəniyyət anlayışı fərqli kontekstlərdə istifadə olunduğu üçün anlayışın ifadə etdiyi mənalarda da fərqlər görmək mümkündür. Alfred Kroeber və Clyde Kluckho- hn1952-ci ildə fərqli elmi və populyar mənbələrdən fay- dalanaraq mədəniyyət anlayışı ilə əlaqəli topladıqları 164 tərifi bir arada təqdim etmişlər (Oğuz, 2011). Bu, mədə- niyyət anlayışının nə qədər əhatəli bir məfhum olduğuna işarə edir. 141 Mədəniyyət ilə əlaqəli elmi ədəbiyyatlardakı təriflər an- layışın istifadə edildiyi elm sahəsinə görə dəyişir. E. B. Tylor mədəniyyət anlayışını “ cəmiyyətin bir üzvü olaraq fərdin qa- zandığı bilik, inam, sənət, əxlaq, hüquq, vərdiş və digər qabi liyyət və vərdişləri özündə birləşdirən kompleks” olaraq ifadə etmişdir (Fichter, 2002). Bir başqa tərifdə isə mədəniyyət anlayı- şı bir qrupdakı, təşkilatdakı və ya cəmiyyətdəki fərdlərin hansı hərəkətlərin məqbul, hanı hərəkətlərin qəbuledilməz olduğunu anlamalarına yardımçı olan, ümumi olaraq təbii qəbul edilən paylaşılmış dəyərlər məcmusu şəklində ifa- də edilir (Griffin və Moorhead, 2013: 35). Hər cəmiyyə- tin özünəməxsus bir mədəniyyəti vardır və mədəniyyətin əsasını təşkil edən dəyərlərin bir-birindən fərqləndiyi qeyd edilə bilər. TƏŞKİLAT MƏDƏNİYYƏTİ ANLAYIŞI Mədəniyyət anlayışının təşkilatların idarə edilməsində rolunun öyrənilməsinin tarixi çox qədim deyildir. Təşkilat mədəniyyəti ilə əlaqəli həyata keçirilən tədqiqatların tarixi təxminən 1950-ci illərə gedib çıxır. Elm xadimləri XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq bu mövzunun nəzəri hissəsini tədqiq etmişlər. Lakin praktikaya və ya tətbiqetməyə əsas- lanan tədqiqatların 1970-ci illərdən başladığı və 1980-ci illərə doğru getdikcə daha çox aparıldığı qeyd edilmişdir (Raelin, 1999). 1980-ci illərdən başlayaraq təşkilat mədəniyyəti anlayışı təşkilati davranış ilə əlaqəli olan tədqiqatların mərkəzində yer almağa başlamışdır. Bəhs edilən dövrdən başlayaraq mövzu ilə əlaqəli çoxsaylı kitablar nəşr olunmuş, həmçi- 142 nin akademik jurnallar demək olar ki, bütün mövzula- rını mədəniyyət müzakirələrinə həsr etmişdir (Griffin və Moorhead, 2013:494). Nisbətən yeni anlayış olan təşkilat mədəniyyəti daha əvvəllər antropologiya, etnoqrafiya və sosiologiya kimi fərqli elm sahələrində istifadə olunmuşdur (Unutkan, 1994). Təşkilat mədəniyyəti anlayışı ilə əlaqəli elmi ədəbiyyat- larda çoxsaylı təriflərə rast gəlmək mümkündür. Bir tərifdə təşkilat mədəniyyəti hakim və paylaşılan dəyərlərdən ibarət olan, işçilərdə simvolik mənalarla əks olunan, təşkilat daxi- lindəki hekayələr, inanclar və şüarlardan meydana gələn bir struktur şəklində ifadə edilir (Peters & Waterman, 1982). Bir başqa tərifdə isə təşkilat mədəniyyəti “işçilər arasın- da paylaşılan dəyərlər sistemi” kimi ifadə edilir və təşkilat mədəniyyətinin bir qurumu digərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyət olduğu bildirilir. Təşkilat mədəniyyəti üzvlə- rin təşkilat mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini sevib-sevmə- diklərindən daha çox, bu xüsusiyyətləri necə qavradıqları məsələsini diqqət mərkəzində saxlayır (Becker, 1982, akt. Robbins & Judge, 520 :2013). Təşkilat mədəniyyəti mövzusunda çoxsaylı elmi təd- qiqatlar aparan və bu sahədə tanınan Schein isə təşkilat mədəniyyətini bir qrupun effektiv şəkildə işləyə bilməsi üçün zəruri olan və yeni üzvlər tərəfindən də qəbul edilən, ətrafa qarşı bütünləşmə və daxili uyğunlaşmanı təmin etmək ilə əlaqəli olan bir yanaşma olaraq izah edir (Schein, 1990: 110). Təşkilat mədəniyyəti idarəçilik elmində get- dikcə daha çox əhəmiyyət qazanan və bu sahədə aparılan 143 tədqiqatların da artmasına səbəb olan bir anlayış olaraq ifadə edilə bilər (Çelik, 1997: 1). Griffin və Moorhead (2013) anlayışla əlaqəli müxtəlif tə- rifləri bir araya toplamışdır. Tədqiqatçılar tərəfindən hazır- lanan və təşkilat mədəniyyəti anlayışını açıqlayan təriflərin əks olunduğu cədvəl aşağıda təqdim olunmuşdur. Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|