Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

Ölçü - kəmiyyətlə keyfiyyətin vəhdətidir, 
onun pozulması isə kəmiyyət dəyişik-
liklərindən keyfiyyətə keçilməsidir. Məsələn, civə -39 dərəcədən aşağı temperatur-
da bərkiyir, +357 dərəcədən yuxarıda isə qaynayır, yeni keyfiyyət halına keçir. 
+100 dərəcə temperaturadək istilikdə su köhnə keyfiyyət halında qalır, bundan da-
ha yüksək temperaturda ölçü pozulur, su buxara çevrilir, yeni keyfiyyət halına ke-
çir. Məhz bu proses kəmiyyət dəyişikliklərindən ölçü daxilində yığılması, nəhayət, 
ölçünün pozulması və yeni keyfiyyətə keçilməsi kimi səciyyələnir. 
Kəmiyyət və keyfiyyət eyni predmetdə obyektiv vəhdətdə mövcuddur. Lakin 
onlar arasında əsaslı fərqlər də vardır. Əgər kəmiyyət dəyişiklikləri azalma və art-
maya, kiçilmə və böyüməyə səbəb olur, müəyyən ölçü daxilində yeni keyfiyyət halı 
doğurmursa, cismin keyfiyyətcə dəyişilməsi ölçünü pozur, yeni keyfiyyət balının 
əmələ gəlməsi ilə nəticələnir. Bütöv inkişaf məhz kəmiyyət dəyişmələrinin müəy-
yən səviyyədə ölçünü pozması, yeni keyfiyyət dəyişikliklərinin baş verməsi prose-
sidir, kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərinin qarşılıqlı bir-birinə keçməsindən iba-
rətdir. Bu inkişafın ən ümumi, obyektiv, dialektik qanunudur. Bu, ona görə ən 
ümumi
 
qanundur ki, bütün real gerçəklikdə - təbiətdə, cəmiyyətdə və təfəkkür pro-
sesində fəaliyyət göstərir, inkişafı səciyyələndirir. Bu əsasda bərk cisim mayeyə, 
elementar hissəciklər bir-birinə, atom çəkisi dəyişməklə kimyəvi elementlər bir 
başqasına və s. çevrilirlər. Məhz
 
bu mənada F.Engels qeyd edirdi ki, "kimyanı kə-
miyyət tərkibinin dəyişilməsi təsiri altında cisimlərin keyfiyyət dəyişmələrinə keç-
məsi haqqında elm adlandırmaq olar".
Kəmiyyət dəyişmələrinin ölçünü pozaraq müəyyən səviyyədə keyfiyyət dəyiş-
mələri doğurması, köhnə keyfiyyətdən yeni keyfiyyətə keçilməsi də düzxətli, birba-
şa baş verən proses deyildir. Burada kəsilməzlik və kəsilənlik, tədricilik və sıçra-
yışlı inkişaf formaları vəhdət halında özünü göstərir. 
Kəsilməzlik 
(və ya fasiləsiz-
lik, tədricilik) - yavaş-yavaş baş verən, çox az nəzərə çarpan, kəmiyyət yığımı pro-
sesidir. Bu mərhələdə mövcud olan artır və ya azalır, lakin keyfiyyət dəyişmir, ci-

---

239
sim və hadisə köhnə halında qalır. 
Kəsilənlik 
(və ya sıçrayışlı inkişaf) mərhələsin-
də (ona fasiləlik də deyilir) cisim və hadisənin keyfiyyətində dəyişiklik əmələ gəlir, 
köhnə keyfiyyətin mövcudluğu sanki kəsilir, yeni keyfiyyət halına keçilir, köhnə 
keyfiyyət artıq köhnə forma və şəraitdə mövcud ola bilmir.